İLETİŞİM BECERİLERİ

İLETİŞİM BECERİLERİ ADNAN MENDERES MTAL PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK SERVİSİ İLETİŞİM NEDİR? • İletişim, bir kaynaktan (kişi, kişiler veya organizasyon), bir araçla (yazılı, sözlü, görsel veya beden dili ile), bilgi, haber, düşünce, durum, duygu veya kültürün bir başka insan veya insan topluluklarına aktarılmasıdır. İLETİŞİM SÜRECİ VE TEMEL ÖGELERİ • Etkili bir iletişim sürecinin kaynak, mesaj, kanal ve hedef olmak üzere dört temel öğesi, kodlama, kod açma ve yorumlama, geribildirim ve gürültü olmak üzere dört tane de temel öğeler arasındaki ilişkiyi sağlayan süreci vardır. İLETİŞİMİN TEMEL ÖGELERİ 1. KAYNAK Kişilerle paylaşacak fikir, duygu, istek, sorun, habere sahip olan ve iletişim kurmak istediği kişi veya grupta davranış değişikliği oluşturmak için iletişim sürecini başlatan kişidir. İLETİŞİMİN TEMEL ÖGELERİ 2. MESAJ Mesaj duygu ve düşüncelerin kaynak tarafından kodlanarak sözlü, sözsüz ya da yazılı bir anlatımla alıcı kişiye ulaşmasını sağlayan sembollerdir, mesaj iletişim sürecinde alıcıya aktarılmak istenen içeriği barındırır ve kaynak ve hedef arasında gidip gelen anlamlardır. En uzak mesafe ne Afrika’dır Ne Çin, ne Hindistan, Ne seyyareler, Ne de yıldızlar geceleri ışıldayan… En uzak mesafe; iki kafa arasındaki mesafedir Birbirini anlamayan... Can YÜCEL İLETİŞİMİN TEMEL ÖGELERİ • 3. KANAL İletişim sürecinde kaynağın alıcıya gönderdiği mesajları taşıyan mesajların gönderildiği ve alındığı ortama kanal denir. Mesajların uygun bir kanalla alıcının duyu organlarına iletilmesi gerekir. Birden fazla duyu organına hitap eden kanal aracılığıyla iletilen mesajlar alıcı tarafından kolay doğru anlaşılır ve etkili olur. İLETİŞİMİN TEMEL ÖGELERİ 4. HEDEF (ALICI) İletişim süresince hedef (alıcı) kaynağın gönderdiği mesajlara hedef olan kişi ya da kişilerdir. İLETİŞİM SÜRECİ 1. KODLAMA Mesajın, insanlara anlamlı gelebilmesi için işaret ve sembollere dönüşmesinde kullanılan simgelere kod denir. Mesajla iletmek istediğimiz düşünce ve duygularımızın anlamlı bir hale gelmesi için kod simgelerine dönüştürülmesine kodlama denir. İLETİŞİM SÜRECİ 2. KOD AÇMA VE YORUMLAMA Kodlanmış mesajın alıcı tarafından çözümlenmesine kod açma denir. Ancak bu süreç yorumlama demek değildir. Yorumlama alıcının biliş, algı, iletişim anındaki tüm ilişkiler ve koşullar çerçevesinden etkilenerek mesajı yeniden değerlendirmesine denir. Örneğin günlük yaşamda sık kullandığımız ben öyle demek istememiştim cümlesi bu duruma örnek verilebilir İLETİŞİM SÜRECİ 3. GERİBİLDİRİM Alıcının kaynağın mesajına verdiği cevaptır. İLETİŞİM SÜRECİ 4.GÜRÜLTÜ İletişim sürecinde kaynak birimin gönderdiği mesajın, alıcı birim tarafından farklı algılanmasına neden olan farka gürültü adı verilir. İLETİŞİM TÜRLERİ 1.KİŞİ İÇİ İLETİŞİM (İÇSEL İLETİŞİM) İnsanın kendi içerisinde kurmuş olduğu iletişimdir. 2. KİŞİLERARASI İLETİŞİM Kişilerarası iletişim, hedef ve kaynağını en az iki kişinin oluşturduğu duygu, düşünce ve bilgileri belirli yollarla birbirlerine aktarma ve yorumlama sürecidir. İLETİŞİM TÜRLERİ Kişilerarası iletişim sözlü ve sözsüz iletişim olmak üzere ikiye ayrılır: 1.Sözlü İletişim Sözlü iletişim dil, dile özgü sesler ve sözcüklerden oluşan bir iletişim şeklidir. İLETİŞİM TÜRLERİ 2. Sözsüz İletişim Sözsüz iletişim beden dili veya vücut dili olarak ifade edilmektedir Beden dili duygu ve düşüncelerimizin yansımasıdır. İnsanların yüz yüze kurdukları ilişkide algılanan anlamın; %10 u kelimelerden, %30'u ses tonundan, %60'ı mimiklerden anlaşılmaktadır... İLETİŞİM TÜRLERİ Sözsüz iletişimin unsurları: 1. Göz Teması: Göz teması, kişilerin iletişimde ilk etkileşimde bulundukları bölgedir ve iletişimde ilgi ve dikkatin göstergesidir. Göz teması ile iletişim başlatılabilir, sürdürülebilir veya sonlandırılabilir. • İletişimde rahatsız etmeyecek ölçüde, mümkün olduğu kadar çok göz ilişkisi kurulmalıdır. “Gözlerin konuştuğu dil heryerde aynıdır.(George Herbert)” İLETİŞİM TÜRLERİ 2. Yüz İfadesi: Duyguların iletilmesinde sözcüklerden sonra en önemli kanal yüz ifadeleridir. Yüz ifadelerini herkes anlayabilir. • Mümkün olduğunca sıcak ve dostça tebessüm edilmelidir. • Yüz ifadesi çevreye olan ilgiyi yansıtır. • Donuk ve ifadesiz gözükmekten kaçınılmalıdır. İLETİŞİM TÜRLERİ 3. Baş Hareketleri: • İletişimde başın aşağıya, yukarıya ve sağa sola hareket ettirilmesi onaylama veya reddetme anlamlarına gelmektedir. Bu hareketler jestleri oluşturur. • İletişim sürecinde baş hareketlerinde aşırıya kaçılmamalıdır, çünkü iletişim kurulan kişi dinleyip dinlenilmediğini veya onaylanıp onaylanmadığını anlamakta zorluk çeker. İLETİŞİM TÜRLERİ 4. Beden Duruşu, Jestler, El ve Kol Hareketleri: • Kişilerin bedenleriyle yaptığı davranışlar jest olarak adlandırılır ve jestler hissedilen gerçek duyguların anlaşılmasında önemli göstergelerdir. • El ve kol hareketleri iletişim anında farklı şekillerde kullanılır ve içinde bulunulan ortama göre anlamlar taşır. • İletişim sırasında kişinin beden duruşu da, o andaki ruh hali hakkında bilgi verir. • Kişiler karşıdaki kişiyle iletişim kurmak isteyip istemediğini de tüm bedeniyle karşısındakine dönerek ya da sırt çevirerek ifade edebilir İLETİŞİM TÜRLERİ 5. Dokunma: • Bireyler arasında da tokalaşma, kucaklaşma gibi durumlar karşısındakini önemsediğini ve kabul ettiği mesajlarını verir. • Ancak dokunma kişileri rahatsız edecek ve onların mahrem alanlarında rahatsızlık oluşturacak şekilde kullanılmamalıdır İLETİŞİM TÜRLERİ 6. Kişilerarası Mesafe ve Mekan: • Kişiler arası mesafeyi ayarlamada duygular, o anda yapılan iş ve zaman baskısı, cinsiyet, statü, rol ve kültürel uyum etkili faktörlerdir. • Mahrem mesafe bedenden 0-25 cm uzaklığa kadar olan alanı kapsar.(aile üyeleri, çok yakın arkadaşlar, eş, sevgili gibi özel duygusal ilişki yaşanan bireyler) • Kişisel samimi mesafe 25-80 cm uzaklığa kadar olan alanı kapsar.(birbirini tanıdığı, samimi ve rahat bir şekilde konuşabildikleri alan) • Sosyal mesafe 80-200 cm uzaklığa kadar olan alanı kapsar.(birbirini daha az tanıyan kişilerin, işadamlarının, satıcıların, işlerini profesyonel yapan kişilerin koruduğu alan) İLETİŞİM BECERİLERİ • 1. Saygı Duymak: Etkili bir iletişimde saygı öncelikle bireyin kendini kabul etmesi ve saygı duymasıyla başlar ve kendine gösterdiği saygı ve kabulü başkalarına da göstermesi beklenir. İLETİŞİM BECERİLERİ • 2. Kendini Açma: Kendini açma, kişilerin sevinçleri, üzüntüleri, değerleri, istekleri, yetenekleri gibi kendisi hakkındaki bilgilerini diğer kişilerle paylaşmasıdır. Kişilerin karşı tarafa kendini açmasında en önemli kriter karşısındakine güven duymasıdır. • 3. Saydam Davranma ve Maske Takmama: • Kişilerarası ilişkilerde saydam davranma doğruluk, dürüstlük, içtenlik anlamına gelir, yani roller, kurgular, hileler ve gizli mesajlar olmadan sadece kendiniz olmaktır. Saydam davranabilmek için birey kendisiyle barışık olmalıdır • İnsanlar başkaları tarafından kabul edilmeme korkusuyla saydam davranmayabilir ve sosyal maskeler takarlar. • Kişilerarası ilişkilerde saydamlık önemlidir, ancak gelişigüzel her yerde ve istenilmeyen şekillerde saydam olmakta sağlıklı değildir. İLETİŞİM BECERİLERİ • 4. Somut Konuşma: Kişilerarası ilişkilerde konuşurken genel ifadeler yerine konu ile ilgili belirgin ifadeler seçilmelidir. İfadelerin doğru anlaşılması için net ve açık konuşulması gerekir. Karmaşık ve bilinmeyen ifadelerden kaçınılmalı, ifadeler seçilirken karşıdaki kişinin sözcük dağarcığına dikkat edilmelidir. İLETİŞİM BECERİLERİ • 5. Tam ve Tek Mesajı Yollama: Tam ve tek mesajda, mesajın alınmış olma ihtimali yüksektir. Tam ve tek mesaj algı, duygu ve istekten olmak üzere üç öğeyi içinde barındırır: • Algıda kaynak kişi dikkati içeriğe ve mesajın temeline çeker. • Duygu da kaynak kişi, kendi duygusunu tanımlar. • İstekte ise kaynak kişi isteğini açık ve doğrudan doğruya söyler. İLETİŞİM BECERİLERİ • 6. Sözel Davranışlarla Sözel Olmayan Davranışların Uyumlu Olması: İletişimde sözlü ve sözel olmayan davranışların uyumlu ve tutarlı olması gerekir. Sözlü ve sözsüz davranışlar arasında uyum olmadığında çelişkilere yol açar. Karşı taraf çelişkili bir durumda daha çok sözel olmayan davranışları dikkate alır. İLETİŞİM BECERİLERİ • 7. Empati: Empati, kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak, olayları onun bakış açısından görerek, duygularını ve düşüncelerini doğru olarak anlayabilmesidir. Empati kurma süreci 3 önemli öğeden oluşur, birincisi kendini karşısındaki kişinin yerine koyma, ikincisi karşısındaki kişinin hem duygu hem de düşüncelerini doğru anlamak, üçüncü son öğe ise empati kuran kişinin karşısındaki kişiye empatik anlayışını iletilmesidir. İLETİŞİM BECERİLERİ • Empati Örneği: Yüksek lisansa başlamış bir mühendislik öğrencisi, danışmana: “Öyle pek fazla umudum yok. Notlarım orta-hatta ortadan biraz aşağıda sayılır. Eğer istersem daha iyi yapabileceğimi biliyorum. Ama bu okuldan ve bazı hocalardan dolayı ortaya çıkan bu hayal kırıklıklarımın beni niçin bu kadar etkilediğini anlayamıyorum. Kendimi bildiğimden beri – hatta ilkokuldayken mühendis olmanın ne demek olduğu hakkında hiçbir fikrim yokken bile mühendis olmayı istiyordum. Aslında mutlu olmam gerekiyor. Veya en azından bu kadar mutsuz olmamam gerekiyor.” İLETİŞİM BECERİLERİ • Empatik Tepki: Çok fazla hayal kırıklığına uğradığın bir dönem. Belki de mühendisliğin senin için iyi bir seçim konusunda da hayal kırıklığı yaşıyorsun. İLETİŞİM BECERİLERİ • 8. Ben dili ve sen dili Ben dili Sen Dili Suçlayıcı değildir, Kişiyi suçlayıcıdır, Kişiye değil davranışa yöneliktir, Davranıştan çok kişiliğe yöneliktir, Kişiyi konuşmaya teşvik eder Yeniden konuşma isteğini engelleyicidir, Kızgınlığın nedeninin anlaşılmasını sağlar Kişi kendisini anlaşılmamış ve suçlanmış hisseder, Kişiyi düşünmeye sevk eder, Kızgınlığın nedeninin anlaşılmasını engeller Durumun değerlendirilmesi olanağı sağlar Kişiyi kırar, kızdırır İletişimin sürmesini destekler. Kişinin direnmesine neden olur. • Sen" mesajı yerine...Çok kabasın! Her zaman sözümü • kesiyorsun! • "Ben" mesajı verin...Bir şey söylemeye başlayıp ta bir türlü • sonunu getiremediğim zaman çok rahatsız oluyorum. • "Sen" mesajı yerine...Kes şunu!! Çekiştirip durma kolumu!! • "Ben" mesajı verin...Kolumun çekiştirilmesinden hoşlanmıyorum. İLETİŞİM BECERİLERİ • 9. Etkin (Aktif) Dinleme: İletişimde başarılı olabilmek için anlamak için dinlemek önemlidir, çünkü işitmek sadece fiziksel bir eylemdir, duymak ise bilinçli ve farkında olarak dinlemektir. Dinlemek aktif bir eylemdir. • Etkin (aktif) dinleme, dinleyen kişinin bilinçli ve düzenli bir şekilde konuşmacıya geri iletim vermesidir. • Dinleyici geri iletim verirken kendi görüş, öneri, değerlendirme ve sorularını karıştırmaz. Dinleyici çok aktif ve dikkatlidir. • Sadece sözel mesajlara değil, yüz ifadeleri, beden hareketleri gibi sözel olmayan mesajlara ve duygularına da dikkat eder. • Aktif dinlemede etkili olabilmek için konuşmacıya içten bir ilgi gösterilmelidir İLETİŞİM BECERİLERİ Yanlış Dinleme Türleri: • 1.Görünüşte Dinleme: Bu dinleme şeklinde kişi dinliyormuş gibi görünür ancak kafası farklı yerlerdedir. • 2. Seçerek Dinleme: Bu dinleme şeklinde kişiler sadece kendilerini ilgilendiren kısım veya konuları dinlerler. • 3. Saplantılı/Saplanmış Dinleme: Saplanmış dinleyiciler sadece bir duyguya saplanarak iletişimi devam ettirirler, sürekli her konuyla ilgili ya espri yaparlar ya da hüzünlenecek bir şeyler bulur ve o duygu dışında duyduklarını o anda unuturlar. İLETİŞİM BECERİLERİ • Savunucu Dinleme: Bu tür dinleyicilere ne söylenirse söylensin kendisine yönelik saldırıya geçildiğini düşünerek, sürekli savunmaya geçerler. • 5. Tuzak Kurucu Dinleme: Bu tür dinleyiciler karşısındakini sessizce dinler ve dinlediklerinde anlatan kişiyi zor duruma sokacak fırsatı kollarlar. • 6. Yüzeysel Dinleme: Dinleyen kişi konuşan kişinin kelimelerinin asıl altında yatan anlamı anlamazlar. «Doğuştan iyi dinleyici olanların sayısı azdır. İyi bir dinleyici olabilmek için; bilinçli bir çaba ve yeni beceriler öğrenmek gereklidir.» Doğan Cüceloğlu YARARLANILAN KAYNAKLAR • Çağlar, G.,(2019). Anne-baba İletişim Becerilerinin 60-66 Ay Grubu Çocukların İletişim Becerilerine Etkisinin İncelenmesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. • İletişim Becerileri Sunumu. İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü Eğitim Şubesi DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER ADNAN MENDERES MTAL PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK SERVİSİ